Realizując zadania gospodarcze Nadleśnictwo dąży jednocześnie  do ochrony różnorodności biologicznej lasów. Wiąże się to w wielu przypadkach z koniecznością dostosowania gospodarki leśnej do wymagań ochronnych rzadkich gatunków i siedlisk przyrodniczych.

Ochrona orlika

Nadleśnictwo Żednia jest jednym z partnerów projektu „Ochrona orlika krzykliwego na wybranych obszarach Natura 2000". Projekt finansowany jest przez Unię Europejską w ramach instrumentu LIFE+ oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.     

Teren Nadleśnictwa, położony w granicach obszaru Natura 2000 Puszcza Knyszyńska, jest ważną ostoją orlika krzykliwego. Każdego roku w Nadleśnictwie Żednia gniazduje ok. 20 par tego gatunku.

Głównym celem projektu jest zapewnienie długoletniego, korzystnego stanu populacji orlika krzykliwego na poziomie krajowym. Zaplanowane działania ochronne mają również służyć zatrzymaniu spadku liczebności oraz poprawie  stanu lęgowej populacji orlika krzykliwego w Puszczy Knyszyńskiej i Puszczy Białowieskiej.

Ochrona żubra

Puszcza Knyszyńska jest jedną z kilku w kraju ostoi żubra europejskiego (Bison bonasus). Teren Nadleśnictwa Żednia, obejmujący swoim zasięgiem część tego kompleksu, choć obecnie nie jest zasiedlony przez stałe stado,  ma ważne znaczenie dla ochrony i utrzymania populacji gatunku.     

Nadleśnictwo położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie  areałów  zajmowanych przez stado Puszczy Białowieskiej (Nadleśnictwa Białowieża, Browsk, Hajnówka)  oraz stado Puszczy Knyszyńskiej (teren Nadleśnictw Waliły, Krynki i Supraśl).  Dzięki istnieniu naturalnych korytarzy migracyjnych na terenie Żedni systematycznie odnotowywane są pojedyncze osobniki lub niewielkie – liczące od 2 do 5 sztuk -grupy żubrów.

Biorąc pod uwagę, iż dążenie do powiększenia aktualnych areałów stad jest jednym z podstawowych założeń gospodarowania populacją żubra, teren Nadleśnictwa Żednia stanowi ważną potencjalną ostoję gatunku.

Przystępując do projektu „Ochrona in situ żubra w Polsce – część północno-wschodnia" Nadleśnictwo Żednia zaplanowało działania służące przede wszystkim poprawie warunków bytowania zwierząt. Zadania te w dłuższej perspektywie mają przyczynić się do stałej obecności żubra na danym terenie.

W czasie realizacji projektu w celu poprawy dostępu do wody oraz wzbogacenia bazy pokarmowej zwierząt na obszarze nadleśnictwa wybudowano 5 wodopojów,  założono 8 sadów, zagospodarowano kilkadziesiąt ha łąk.

Ważną grupą działań, podejmowanych w ramach projektu, są również działania informacyjno- edukacyjne.

W latach 2014-2017 Nadleśnictwo uczestniczyło w projekcie "Rozwój metapopulacji żubra w północno-wschodniej Polsce" współfinansowanego w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) na lata 2009-2014 dla Programu Operacyjnego PL02 "Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów".

W ramach projektu Nadleśnictwo wybudowało zagrodę adaptacyjną, do której na przełomie 2015 i 2016 roku wsiedlono 8 żubrów pochodzących z Puszczy Białowieskiej. Stado zostało wypuszczone na wolność w maju 2016 r. Aktualnie zwierzęta są stale monitorowane między innymi z wykorzystaniem technik telemetrii.

Nadleśnictwo uczestniczy w projekcie pn. „Kompleksowa ochrona żubra w Polsce”, przewidzianego na lata 2019-2023. Podmiotem odpowiedzialnym za realizację projektu POIS.02.04.00-00-0027/18 jest Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (pełniąca rolę Beneficjenta Wiodącego), a partnerami są Białowieski Park Narodowy oraz 25 jednostek Lasów Państwowych, w tym Nadleśnictwo Żednia. Instytucją Wdrażającą jest Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych (CKPŚ). Projekt ten otrzymał dofinansowanie z Unii Europejskiej – programu „Infrastruktura i Środowisko” w ramach Funduszu Spójności. Głównym celem projektu jest zapewnienie trwałości populacji żubra oraz jej rozwój. Nakierowany jest on na działania o charakterze dobrych praktyk, związanych z kompleksową ochroną żubra Bison bonasus w Polsce. W ramach realizacji projektu nadleśnictwo zaplanowano dokarmianie stada żubrów, opiekę weterynaryjną, zakup fotopułapki oraz wydruk materiałów informacyjno-edukacyjnych. Dynamicznie rozrastająca się populacja jest dowodem na skuteczność dotychczasowo prowadzonych działań ochronnych.

Nazwa projektu: „Kompleksowy projekt ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe"

Planowany okres realizacji: 2017-2023

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe

Cel projektu: poprawa stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, występujących na obszarach Natura 2000, leżących na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe.

Cele szczegółowe: polepszenie lub przywrócenie właściwych warunków siedliskowych, zabezpieczenie ostoi występowania i miejsc rozrodu populacji zagrożonych gatunków oraz redukcja zagrożeń, ograniczenie rozprzestrzeniania się obcych gatunków inwazyjnych.

Zakres projektu obejmuje wykonywanie działań – najlepszych praktyk w ochronie gatunków i siedlisk, zgodnie z zapisami planów zadań ochronnych, planów ochrony oraz planów urządzenia lasu sporządzonych dla obszarów Natura 2000.

Bezpośrednim efektem realizacji projektu będzie przeprowadzenie działań ochrony czynnej na ponad 90 obszarach Natura 2000, a przez to wsparcie ponad 30 typów siedlisk przyrodniczych i ponad 30 chronionych gatunków.

Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji projektu wynosi 33 220 366,48 zł

Maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych wynosi 23 206 997,57 zł

Maksymalna kwota dofinansowania z funduszy europejskich wynosi 19 725 947,92 zł

Mała retencja

W celu zwiększenia możliwości retencyjnych lasów oraz zwiększenia bioróżnorodności  Nadleśnictwo przystąpiło do  projektu "Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych" (nr projektu: POIS.03.01.00-00-003/09-00). W ramach projektu w latach 2010 - 2011 przebudowane i wyremontowane zostały trzy duże obiekty: zastawka na cieku wodnym "Świnobród", grobla na zbiorniku "Kościukówka" oraz grobla na zbiorniku "Kozi Przeskok". Pojemność retencyjna tych obiektów wynosi 115 tys. m3 wody.

Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych

Planowany okres realizacji: 2016-2022 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe

Celem projektu jest wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych. Podejmowane działania będą ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

Cel główny projektu zostanie osiągnięty poprzez realizację kompleksowych działań polegających na zabezpieczeniu lasów przed kluczowymi zagrożeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi. Obejmą one rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach nizinnych.

Cele uzupełniające:

odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych. 

W ramach projektu będą realizowane inwestycje związane z:

budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
zabezpieczeniem obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej, związanej z gwałtownymi opadami;
przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

Projekt wykorzystuje kompleksowe zabiegi łączące przyjazne środowisku metody przyrodnicze i techniczne. Planowane są w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji budowane z zastosowaniem materiałów naturalnych. Wybierane technologie mają być przyjazne dla naturalnego środowiska przyrodniczego.

Bezpośrednim efektem realizacji projektu będzie zretencjonowanie 2,1 mln m³ wody.

Wartość projektu

Planowany całkowity koszt realizacji projektu wynosi 234 670 000,00 zł

Maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych wynosi 170 000 000,00 zł

Maksymalna kwota dofinansowania z funduszy europejskich wynosi 144 500 000,00 zł.